Na Dwóch Brzegach zwracamy szczególną uwagę na związki literatury z kinem. Podczas pierwszej edycji, romans kina z literaturą obserwowaliśmy na przykładzie pracy Jiri Menzla na prozie Hrabala. Podczas podróży do Włoch bohaterem filmowo–literackim będzie Leonardo Sciascia. Ten sycylijski poeta i prozaik w wyjątkowy sposób portretuje współczesne Włochy. W Polsce ukazały się: „Dzień puszczyka” (1967), „Todo modo” (1977), „Kontekst. Parodia” (1978, 2010), „Każdemu, co mu się należy (od mafii)” (1979), „Zniknięcie Majorany” (1985), „Rycerz i śmierć” (2000), „Prosta sprawa” (2000). Jego historie opowiadają o codzienności tego kraju, wplatając w prozaiczny kontekst filozoficzną analizę społeczno-polityczną.

Debacie na temat jego twórczości, w której wezmą udział polscy poeci i pisarze, towarzyszyć będzie przegląd filmów, powstałych w oparciu o prozę Leonardo Sciasci. Prześledzimy również włoskie inspiracje w twórczości Czesława Miłosza, Gustawa Herlinga-Grudzińskiego i Adama Zagajewskiego.

____________________________________________

SYCYLIA JEST KINEM

W ten sposób określił rodzinną wyspę Leonardo Sciascia (1921–1989), jeden z najwybitniejszych pisarzy i intelektualistów dwudziestego wieku, jednocześnie Sycylijczyk, Włoch i Europejczyk. Rację przyznali mu liczni reżyserzy, którzy uznali jego utwory literackie za znakomity materiał do filmowych adaptacji. Z sycylijskiego mikrokosmosu, który zdominował jego życie, twórczość i działalność publiczną, uczynił temat uniwersalny, swoistą metaforę świata i rządzących nim praw. Pisał powieści historyczne, eseje, dzienniki, zasłynął jednak przede wszystkim jako twórca błyskotliwych powieści. Posługując się strukturami powieści kryminalnej zburzył porządek elementów typowych dla tego gatunku. Krytycy zwykli nazywać jego powieści kryminałami à rebours.

W powieściach Sciasci widać także jak bardzo Sycylią rządzą swoiste prawa. Mafijne reguły, na czele z omertą, zmową milczenia, często udaremniają ukaranie winnych, nawet jeśli są znani. Sciascia doszukuje się źródeł zbrodni w uwarunkowaniach historycznych, w procesach, które doprowadziły do ewolucji mafii, mającej swoje korzenie w początkach dziewiętnastego wieku, w potężną strukturę przestępczą, zastępującą na Sycylii instytucjonalną władzę państwową. Pisarz przedstawia tragiczny obraz sycylijskiej rzeczywistości politycznej, demaskując rządzące nią mechanizmy. Z upływem lat jego diagnoza staje się coraz bardziej pesymistyczna. Jeśli w „Dniu puszczyka” (1961), w czasach, kiedy o mafii mówiło się jeszcze niewiele, Sciascia pisał, że „może całe Włochy stają się Sycylią”, to w „Kontekście” (1971) stwierdza, że „wszystkie kraje stały się Sycylią”. Tłem akcji jest tu wyimaginowany kraj, w którym mechanizmy mafijne, wszechobecność abstrakcyjnej i tajemniczej władzy nabierają metaforycznego i – niestety – uniwersalnego charakteru.

Anna Osmólska-Mętrak